ΓΕΝΙΚΑ
- Η μετοχή -acak zaman μπορεί να χρησιμοποιηθεί με δύο τρόπους - έννοιες:
- εκφράζοντας τη χρονική στιγμή που θα συμβεί μια πράξη.
- εκφράζοντας μια πράξη που δεν έγινε στο παρελθόν.
- Το υποκείμενο μπαίνει στην ονομαστική
- Χρησιμοποιείται σε ταυτοπροσωπία και ετεροπροσωπία
- Το κύριο ρήμα της πρότασης μπαίνει σε προστακτική, υποτακτική, μέλλοντα και ενεστώτα με το ίδιο νόημα. Όταν μπει σε αόριστο το νόημα της μετοχής αλλάζει.
Για την καλύτερη κατανόηση της μετοχής παρακαλούμε να κάνετε μια επανάληψη στο μάθημα 102
ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ
Η μετοχή -acak zaman, όπως και η μετοχή -dik zaman, μπορεί να σχηματιστεί με δύο τρόπους
1ος Τρόπος Σχηματισμού
Στη ρίζα του ρήματος κολλάει η μετοχή -acak/ -ecek ανάλογα την φωνητική αρμονία. Στη συνέχεια κολλάει η κτητική κατάληξη. Ακολουθεί ανεξάρτητα η λέξη zaman
Ρίζα ρήματος + -acak/ -ecek + κτητική κατάληξη zaman
Τι πρέπει να προσέξουμε στο σχηματισμό
Το γράμμα k της μετοχής -acak zaman τρέπεται σε ğ όταν κολλάει κατάληξη κτήσης που αρχίζει με φωνήεν.
Bana geleceğin zaman telefon et!
(Όταν θα έρθεις σε μένα τηλεφώνησε)
Όπου:
Bana: σε εμένα
geleceğin zaman: Όταν θα έρθεις (Το ρήμα είναι το gelmek. Στη ρίζα κολλάει το ecek και προστίθεται η κτητική κατάληξη 2ου ενικού προσώπου gel +ecek + in. Ανάμεσα σε δύο φωνήεντα το Κ τρέπεται σε ğ: gel +eceğ + in)
2ος Τρόπος Σχηματισμού
Στη ρίζα του ρήματος κολλάει η μετοχή -acak/ -ecek ανάλογα την φωνητική αρμονία. Στη συνέχεια κολλάει η κτητική κατάληξη και η τοπική κατάληξη da/de. Ανάμεσα στη κτητική κατάληξη 3ου προσώπου και στη τοπική κατάληξη da/de αναπτύσσεται το γράμμα n.
Ρίζα ρήματος + -acak/ -ecek + κτητική κατάληξη + (n) + da/de
Τι πρέπει να προσέξουμε στο σχηματισμό
Το γράμμα k της μετοχής -acak zaman τρέπεται σε ğ όταν κολλάει κατάληξη κτήσης που αρχίζει με φωνήεν.
Ανάμεσα στη κτητική κατάληξη 3ου προσώπου και στη τοπική κατάληξη da/de αναπτύσσεται το γράμμα n.
Δεν ακολουθεί η λέξη zaman. Τη θέση της παίρνει η τοπική κατάληξη da/de
Bana geleceğinde telefon et!
(Όταν θα έρθεις σε μένα τηλεφώνησε)
ΝΟΗΜΑ
Και στα δύο προηγούμενα παραδείγματα το νόημα της μετοχής μέσα στην πρόταση είναι:
Bana geleceğin zaman telefon et!
Το telefon et εκφράζει τη πράξη που θα γίνει πρώτα
Το Bana geleceğin zaman εκφράζει τη πράξη που θα γίνει δεύτερη
Δηλαδή:
Πρώτα θα τηλεφωνήσεις
Μετά θα έρθεις σε μένα
Έχει δηλαδή το νόημα: Bana gelmeden önce telefon et! (önce telefon et, sonra bana gel)
ΧΡΗΣΗ
Είπαμε παραπάνω ότι η μετοχή μπορεί να χρησιμοποιηθεί εκφράζοντας τη χρονική στιγμή που θα γίνει η πράξη ή που δεν έγινε μια πράξη.
- Όταν το κύριο ρήμα της πρότασης συντάσσεται με προστακτική, υποτακτική μέλλοντα και ενεστώτα τότε η μετοχή εκφράζει τη χρονική στιγμή που θα γίνει η πράξη (βλέπε παραπάνω παραδείγματα)
-Όταν το κύριο ρήμα της πρότασης είναι στον αόριστο τότε εκφράζει μια πράξη που δεν έγινε. Ας πάρουμε για παράδειγμα την παρακάτω πρόταση
Uyuyacağım zaman telefon çaldı
(την ώρα που θα κοιμόμουν χτύπησε το τηλέφωνο - ως αποτέλεσμα δεν κοιμήθηκα)
Βλέπουμε εδώ ότι το κύριο ρήμα δίνει στη μετοχή την έννοια της παρελθοντικής πράξης που δεν πραγματοποιήθηκε.
ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΜΕ -DIK ZAMAN/ -DIĞINDA
Στο μάθημα 102 είδαμε το σχηματισμό της επιρρηματικής χρονικής μετοχής -dik zaman. Σε τι διαφέρει με τη μετοχή -acak zaman;
Διαφέρει στη χρονική σειρά που πραγματοποιείται η πράξη του κυρίου ρήματος και η πράξη της μετοχής.
Ας το δούμε σε δύο παραδείγματα:
Atina' ya geldiğin zaman telefon et!
(Όταν έρθεις στην Αθήνα τηλεφώνησε)
Το Atina' ya geldiğin zaman εκφράζει τη πράξη που θα γίνει πρώτη
Το telefon et εκφράζει τη πράξη που θα γίνει δεύτερη
ΔΗΛΑΔΗ
Πρώτα θα έρθεις στην Αθήνα
Μετά θα τηλεφωνήσεις
ΑΛΛΑ
Atina' ya geleceğin zaman telefon et!
(Όταν θα έρθεις - Όταν πρόκειται να έρθεις στην Αθήνα τηλεφώνησε)
Το telefon et εκφράζει τη πράξη που θα γίνει πρώτη
Το Atina' ya geleceğin zaman εκφράζει την πράξη που θα γίνει δεύτερη
ΔΗΛΑΔΗ
Πρώτα θα τηλεφωνήσεις
Μετά θα έρθεις στην Αθήνα