ΓΕΝΙΚΑ
Η παθητική φωνή δηλώνει την ενέργεια την οποία υφίσταται το υποκείμενο από κάποια εξωτερική αιτία, η οποία είναι εμφανή ή όχι.
Συνήθως, αλλά όχι πάντα, η παθητική φωνή συναντάται σε γ' ενικό πρόσωπο.
ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ
Η παθητική φωνή σχηματίζεται με την προσθήκη στη ρίζα του ρήματος των παρακάτω καταλήξεων:
-il, -ıl, -ül, -ul (ανάλογα με την φωνητική αρμονία)
-n
-in, -ın, -ün, -un (ανάλογα με την φωνητική αρμονία)
στη συνέχεια κολλάει η χρονική κατάληξη και τέλος η προσωπική κατάληξη
Έχουμε δηλαδή
Ρίζα Ρήματος + -il, -ıl, -ül, -ul + χρονική κατάληξη + προσωπική κατάληξη
ή -n
ή -in, -ın, -ün, -un
ΠΡΟΣΟΧΗ
Είδαμε ότι στην ενεργητική φωνή το αντικείμενο της πρότασης μπορεί να είναι είτε στην ονομαστική (γενική έννοια) είτε στην αιτιατική πτώση (οριστικό αντικείμενο)
Ας δούμε ένα παράδειγμα:
Στην ενεργητική φωνή για να πούμε "εγώ έσπασα ένα τζάμι" (γενική έννοια) έχουμε:
Ben cam kırdım (βλέπουμε ότι το υποκείμενο μπαίνει στην ονομαστική)
Ενώ για να πούμε "εγώ έσπασα το τζάμι" (οριστικό αντικείμενο) έχουμε:
Ben camı kırdım (βλέπουμε ότι το υποκείμενο μπαίνει στην αιτιατική)
Πως οι παραπάνω προτάσεις θα μετατραπούν στη παθητική φωνή;
Αρχικά το αντικείμενο της πρότασης θα γίνει υποκείμενο.
(ΠΡΟΣΟΧΗ: Το υποκείμενο μπαίνει πάντα στην ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ)
Στη συνέχεια στη ρίζα του ρήματος kırmak (δηλαδή στο kır-) θα κολλήσει η κατάληξη παθητικής φωνής -ıl
Μετά το -ıl θα κολλήσει η κατάληξη αορίστου (καθώς η ενεργητική φωνή εκφράζεται στον αόριστο)
Το ρήμα στη παθητική φωνή θα μπει στο γ ενικό πρόσωπο γιατί πλέον το υποκείμενο είναι το τζάμι.
ΔΗΛΑΔΗ:
Ben cam kırdım = Cam kır + ıl + dι = Cam kırıldι (Το τζάμι έσπασε)
Ben camı kırdım = Cam kır + ıl + dι = Cam kırıldι (Το τζάμι έσπασε)
ΠΡΟΣΟΧΗ
Ο αόριστος του γ΄ ενικού προσώπου δεν έχει κατάληξη.
Βλέπουμε ότι το αντικείμενο ενεργητικής φωνής, είτε είναι στην ονομαστική είτε στην αιτιατική πτώση, στην παθητική φωνή γίνεται υποκείμενο και μπαίνει στην ονομαστική.
Πως θα πούμε όμως ότι έσπασε από εμένα;
Την έννοια "από (κάποιον/ κάτι)" στα τουρκικά την εκφράζουμε με το tarafından (παρακάτω θα εξηγήσουμε με λεπτομέρειες το ποιητικό αίτιο).
Έτσι το παράδειγμά μας θα γίνει:
Ben cam kırdım = Cam kırıldι (Το τζάμι έσπασε) =
Cam kırıldι benim tarafimdan (Το τζάμι έσπασε από εμένα)
ΚΑΝΟΝΕΣ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥ
Είδαμε παραπάνω ότι η παθητική φωνή σχηματίζεται με την προσθήκη στη ρίζα του ρήματος των παρακάτω καταλήξεων:
-il, -ıl, -ül, -ul (ανάλογα με την φωνητική αρμονία)
-n
-in, -ın, -ün, -un (ανάλογα με την φωνητική αρμονία)
και στη συνέχεια κολλάει η χρονική κατάληξη και τέλος η προσωπική κατάληξη.
Ρίζα Ρήματος + -il, -ıl, -ül, -ul + χρονική κατάληξη + προσωπική κατάληξη
ή -n
ή -in, -ın, -ün, -un
Πότε όμως χρησιμοποιούμε τις καταλήξεις -il, -ıl, -ül, -ul, πότε την -n και πότε τις -in, -ın, -ün, -un;
- Αν η ρίζα του ρήματος λήγει σε φωνήεν τότε η κατάληξη της παθητικής φωνής είναι η -n
aramak = ara+n+mak = aranmak
dinlemek = dinle+n+mek= dilenmek
- Αν η ρίζα του ρήματος λήγει σε -l τότε η κατάληξη της παθητικής φωνής είναι η -in, -ın, -ün, -un (ανάλογα με την φωνητική αρμονία)
almak = al+ιn+ mak = alιnmak
bilmek = bil +in +mek = bilinnmek
Αν η ρίζα του ρήματος λήγει σε σύμφωνο εκτός από το -l
görmek = gör + ül + mek = görülmek
kırmak = kır + ıl + mak = kırılmak
- Τα ρήματα gitmek, tatmak, gütmek, etmek και όλα τα ρήματα που έχουν ως δεύτερο συνθετικό τους το etmek μετατρέπουν το γράμμα t της ρίζας τους σε d.
etmek = ed+il+mek = edilmek
tatmak = tad+ιl+mak= tadιlmak
- Τα ρήματα yemek, demek, söylemek, beklemek, yasamak παίρνουν δυο καταλήξεις παθητικής φωνής χωρίς να αλλάζει το νόημά τους.
yemek = yenmek ή yenilmek (τρώγομαι)
demek = denmek ή denilmek (λέγομαι)
söylemek = söylenmek ή söylenilmek (λέγομαι)
beklemek = beklenmek = beklenilmek (αναμένομαι)
yaşamak = yaşanmak = yaşanılmak (βιώνομαι)
- Το αντικείμενο την ενεργητικής φωνής γίνεται υποκείμενο της παθητικής φωνής. Το υποκείμενο της παθητικής φωνής μπαίνει ΠΑΝΤΑ στην ονομαστική πτώση, ανεξάρτητα από την πτώση που είχε ως αντικείμενο στην ενεργητική φωνή.
Ahmet cam kırdı = Cam kır + ıl + dι = Cam kırıldι (Το τζάμι έσπασε)
(αόριστο αντικείμενο) (γίνεται υποκείμενο στην ονομαστική)
Ahmet camı kırdı = Cam kır + ıl + dι = Cam kırıldι (Το τζάμι έσπασε)
(οριστικό αντικείμενο) (γίνεται υποκείμενο στην ονομαστική)
- Εάν το υποκείμενο της ενεργητικής φωνής είναι σε διαφορετικό πρόσωπο από το υποκείμενο της παθητικής φωνής τότε προσέχουμε την προσωπική κατάληξη του παθητικού ρήματος που θα χρησιμοποιήσουμε
ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ
Ben camı kırdım = Εγώ έσπασα τζάμι Cam kırıldι =Το τζάμι έσπασε
(α ενικό πρόσωπο αορίστου) (γ ενικό πρόσωπο αορίστου)
Alı bizi yordu = ο Αλί μας κούρασε Biz yorulduk Alı tarafından
(γ ενικό πρόσωπο αορίστου) (α πληθυντικό πρόσωπο αορίστου)
Εμείς κουραστήκαμε από τον Αλί
Βλέπουμε δηλαδή ότι σε αυτές τις περιπτώσεις αλλάζει η προσωπική κατάληξη στην παθητική φωνή.
- Ο χρόνος της ενεργητικής φωνής δεν αλλάζει στην παθητική φωνή.
- Όταν στην ενεργητική φωνή υπάρχει κάποιος προσδιορισμός σε τοπική πτώση ή σε δοτική ή σε αφαιρετική ή το ile, αυτός δεν αλλάζει στην παθητική φωνή.
Evimde ben camı kırdım = Evimde cam kırıldı benim tarafımdan
ΠΟΙΗΤΙΚΟ ΑΙΤΙΟ
ΓΕΝΙΚΑ
Ποιητικό αίτιο ονομάζεται το πρόσωπο, το αντικείμενο ή η κατάσταση από το οποίο προκαλείται η ενέργεια του παθητικού ρήματος. Μας δείχνει δηλαδή από ποιον ή τι έγινε ή πράξη.
ΕΜΨΥΧΟ ΠΟΙΗΤΙΚΟ ΑΙΤΙΟ
Το υποκείμενο της ενεργητικής φωνής του μεταβατικού ρήματος γίνεται εμπρόσθετος προσδιορισμός και εκφράζεται από το tarafιndan.
- Στη περίπτωση το ποιητικό αίτιο είναι κάποιο όνομα ή ουσιαστικό τότε μπαίνει στην ονομαστική
ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ
Deniz kapιyı açtı Kapı Deniz tarafından açıldı
Η Ντενίζ άνοιξε την πόρτα Η πόρτα ανοίχτηκε από τη Ντενίζ
- Στη περίπτωση που το ποιητικό αίτιο είναι προσωπική, δεικτική ή ερωτηματική αντωνυμία τότε αυτή μπαίνει σε γενική πτώση και το tarafιndan σχηματίζεται από τον παρακάτω τύπο:
taraf + κτητική κατάληξη + (n) + dan
Ας πάρουμε για παράδειγμα τις προσωπικές αντωνυμίες:
benim taraf+ım+dan = benim tarafımdan (από εμένα)
senin taraf+ın+dan = senin tarafından (από εσένα)
onun taraf+ı+n+dan = onun tarafından (από αυτόν)
Αλλά: Alı taraf+ı+n+dan = Alι tarafından ΚΑΙ ΟΧΙ Alι'nın tarafından
(από τον Αλί) ΛΑΘΟΣ
bizim taraf+ımız+dan = bizim tarafımızdan (από εμάς)
sizin taraf+ınız+dan = sizin tarafınızdan (από εσάς)
onların taraf+ı+n+dan = onların tarafından (από αυτούς)
Αλλά: Öğrenciler tarafından ΚΑΙ ΟΧΙ Öğrencilerin tarafından
ΛΑΘΟΣ
Με τον ίδιο τρόπο σχηματίζονται οι δεικτικές και ερωτιματικές αντωνυμίες. Ας δούμε από ένα παράδειγμα:
ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ
Bana bu çocuk yalan söyledi Bana yalan bunun tarafından söylendi
(δεικτική αντωνυμία)
Bana kim yalan söyledi? Bana kimin tarafından yalan söylendi?
(ερωτηματική αντωνυμία)
- Στη περίπτωση που το υποκείμενο της ενεργητικής φωνής είναι ονομασία ομάδας, ιδρύματος, φορέας ή συνόλου όπως: okul, ordu, sınıf, bakanlık, τότε το ποιητικό αίτιο παίρνει τις καταλήξεις -ça/-çe ή -ca/-ce (ανάλογα με την φωνητική αρμονία)
Έχουμε δηλαδή
Sınavda bu konu öğretmenlerce soruldu
(στις εξετάσεις αυτό το θέμα ρωτήθηκε από τους δασκάλους)
ΠΡΟΣΟΧΗ
Όταν τα παραπάνω έχουν μπροστά τους αριθμητικό ή δεικτικό επίθετο χρησιμοποιείται ΜΟΝΟ το taraf
Έτσι έχουμε:
Sınavda bu konu bu öğretmen tarafından soruldu (δεικτικό)
Sınavda bu konu iki öğretmen tarafından soruldu (αριθμητικό)
ΑΨΥΧΟ ΠΟΙΗΤΙΚΟ ΑΙΤΙΟ
Όταν το ποιητικό αίτιο είναι άψυχο τότε χρησιμοποιούμε την αφαιρετική πτώση -den/-dan και όχι το tarafından
Evim depremden yıkıldı
(το σπίτι μου γεμίστηκε από το σεισμό)